Thuế công ty là thuế đánh vào đầu óc kinh doanh

By Azul
17-1-2014 (VF) — Cho đến nay, chúng ta đối xử với thuế thu nhập công ty như thể nó là thuế thống nhất đánh vào lợi nhuận vốn trong khu vực hợp doanh. Điều đó sẽ đúng nếu khấu hao chính xác (nhưng nó lại không chính xác) và nếu không phải trừ tiền lãi (nhưng lại trừ). Quy định này có ảnh hương rất lớn đến tác động của thuế; chúng không phải là những điều nhỏ nhặt trong bộ luật thuế. Để tác những tác động của việc trừ tiền trả lãi, chúng ta sẽ tiếp tục giả định ở phần này rằng các khoản khấu hao phản ánh đúng sự giảm giá trị của các máy móc và thiết bị cũ. Điều gì sẽ xảy ra nếu tiền trả lãi được miễn thuế?
Khi quyết định đầu tư bao nhiêu, các hãng muốn biết thu cận biên sau thuế đối với hãng là bao nhiêu. Việc đó phải tính đến thuế gia tăng phải trả khi có thu nhập thêm; nhưng cũng phải tính đến thuế gia tăng phải trả khi có thu nhập thêm; nhưng cũng phải tính đến cả việc phải trừ thuế do có thêm các khoản khấu hao và trừ thuế cho tiền trả lãi.
Lợi nhuận ròng của hãng từ việc đầu tư thêm 1 đôla phụh thuộc vào việc hãng đầu tư thêm đồng đôla đó ra sao. Các hãng có thể tìm nguồn đầu tư theo hai cách: vay nợ, theo cáh này người cấp vốn được bảo đảm là sẽ được hãng trả khoản lãi nhất định, nếu hãng không bị phá sản (khi bị phá sản, người cấp vốn chỉ được nhận những gì còn lại ở hãng); hoặc là dưới hình thức cấp vốn (phát hành cổ phiếu mới). Người đầu tư góp vốn (mua cổ phần) không có một khoản lợi nhuận đảm bảo nào, nhưng nếu hãng hoạt động tốt thì họ được chia lợi nhuận từ lãi vốn.
Nếu hãng đi vay vốn, trong trường hợp không phải nộp thuế, thì chi phí cận biên của vốn chỉ là lãi suất trả cho phần vay thêm để đầu tư thêm. Nếu tiền lãi được miễn thuế thì chi phí cận biên sau thuế là r(1-t), trong đó r là lãi suất, còn t là lãi suất. Nếu lãi suất là 10% và thuế suất là 34% thì chi phí sau thuế là 6,6%.
Lợi nhuận của hãng sẽ giảm mất 34% nhưng chi phí vay vốn cũng thế: từ đó, nếu lợi nhuận ròng của đầu tư bằng nguồn vốn vay là dương trước khi đánh thuế, thì vẫn là dương, nếu lợi nhuận ròng là âm thì nó vẫn là âm. Quyết định đầu tư không bị thuế công ty tác động.
Điều đó giả định rằng hãng đã lựa chọn tài trợ dự án đầu tư cận biên bằng nguồn vay; nói cách khác, hãng phải đặt câu hỏi: có đáng vay thêm một chút để đầu tư thêm không?
Những hãng mới thành lập thường bán cổ phần để huy động vốn; đấy có thể là cách duy nhất để có thêm vốn; vì ngân hàng nghĩ rằng cho vay dài hạn rất mạo hiểm và các hãng này quá nhỏ để có thể phát hành trái phiếu dài hạn. Nhà kinh dioanh khởi thủy thường nhận tiền công dưới dạng làm chủ  cố phần (hơn là nhận lương). Do đó, thuế thu nhập công ty, có miễn thuế tiền trả lãi, có thể được xem thực chất là thuế đánh vào đầu óc kinh doanh; thuế này có ảnh hưởng đến đầu tư của các hãng mới, không thể huy động được vốn bằng con đường vay thêm.
Nếu quan điểm này là đúng thì những tác động lâu dài của thuế không lớn như tác động liên quan đến phân bổ lại các nguồn lực giữa khu vực hợp doanh và phi hợp doanh. Hơn nữa, chúng cũng có tác động đến mức độ sáng tạo của khu vực hợp doanh và trình độ tiến bộ kỹ thuật. Mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào độ co dãn của cung tinh thần sáng tạo và mạo hiểm kinh doanh mà về những thứ đó thì các nhà kinh tế ít hiểu biết.
* Joseph E. Stiglitz (Người dịch: Nguyễn Thị Hiên và những người khác), 1995, Kinh tế học công cộng, NXB Khoa học và Kỹ thuật

Posted in: LUAT TAI CHINH - NGAN HANG