I. Khái niệm, đặc điểm và vai trò đánh giá dự báo tác động pháp luật

1. Khái niệm:

Đánh giá dự báo tác động pháp luật là một quá trình phân tích các tác động có thể của một sự thay đổi về chính sách và đưa ra một loạt các lựa chọn để thực hiện điều đó. Nó bao gồm việc nguyên cứu sâu các hoạt động đi kèm với quá trình xây dựng chính sách và chính thức hóa các kết quả nghiên cứu bằng một bản báo cáo độc lập. Trách nhiệm thực hiện RIA được giao cho cơ quan phụ trách việc đề xuất chính sách. RIA là công cụ chủ yếu cho việc xây dựng chính sách.

Mục tiêu của đánh giá dự báo tác động pháp luật là đảm bảo các văn bản pháp luật có chất lượng cao hơn bao gồm:

- Chỉ đưa ra các qui định pháp luật khi cần thiết;

- Xem xét tất cả các phương án, bao gồm cả phương án “Không làm gì”

- Thực hiện tính minh bạch, rõ ràng, thống nhất và có thể tiên liệu được: các đối tượng liên quan cần phải hiểu được một cách dễ dàng quyền lợi và nghĩa vụ của họ trong khuôn khổ văn bản pháp luật;

- Giảm bớt và đơn giản hóa các quy định pháp lý, tập trung vào vấn đề chính và giảm thiểu các tác động khác.

2. Đặc điểm cơ bản của đánh giá tác động pháp luật

- Đánh giá dự báo tác động pháp luật được tiến hành có hệ thống, theo một trình tự chặt chẽ nhất định.

- Đánh giá tác động pháp luật là một phương pháp được tiến hành mang tính chất dự báo

- Đánh giá tác động pháp luật là công cụ để đưa ra các đánh giá nhằm tìm ra các phương án, các giải pháp tối ưu nhất giúp nâng cao chất lượng của hệ thống pháp luật, giúp các văn bản quy phạm pháp luật được xây dựng đạt được hiệu quả điều chỉnh tốt nhất, với chi phí hợp lý nhất.

3. Vai trò của đánh giá tác động pháp luật

- Tiến hành đánh giá tác động pháp luật sẽ góp phần đảm bảo tính toàn diện của hệ thống pháp luật.

- Giúp cho hệ thống pháp luật ngày càng đồng bộ, thống nhất

- Giúp cho các văn bản pháp luật được ban hành có tính phù hợp cao

- Là một phương pháp mang tính dự báo, giúp nhận biết những khả năng có thể xảy ra khi văn bản pháp luật được ban hành

- Đánh giá tác động pháp luật giúp văn bản pháp luật được xây dựng với một mức chi phí hợp lý, tạo điều kiện thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế - xã hội quốc gia.

- Đánh giá tác động pháp luật giúp tăng cường tính minh bạch góp phần xây dựng xã hội ngày càng dân chủ, văn minh.

Như vậy, đánh giá tác động pháp luật có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng trong việc cải thiện quy trình xây dựng pháp luật, qua đó nâng cao chất lượng của các văn bản quy phạm pháp luật được ban hành, nâng cao chất lượng hệ thống pháp luật quốc gia. Cùng với đó, tiến hành đánh giá tác động pháp luật cũng giúp nền kinh tế- xã hội phát triển theo hướng ngày càng dân chủ, tiến bộ, và mang tính nhân văn cao.