4:44 PM
Hoàng Phong Nhã
Khi nhận thức cụ thể còn khác nhau thì chúng ta dựa vào đâu, dựa vào nguyên tắc nào, dựa vào hệ quy chiếu nào, hay dựa vào tiêu chí nào để tranh luận, để làm sáng tỏ và có thể đi tới thống nhất xử lý vấn đề đó, dù chỉ là tương đối? Thực tiễn đã chứng minh rằng không ai độc quyền chân lý, ngọc càng mài càng sáng.
Chân lý ban đầu càng được cọ xát, càng được tranh luận và trải qua thử thách trong cuộc sống thì càng được làm sáng tỏ thêm, càng tiệm cận chân lý đích thực hơn, thậm chí có khi phải thay đổi nhận thức ban đầu tới 180 độ. Tranh luận dựa trên những nguyên tắc nhất định để làm sáng tỏ và xử lý vấn đề có ý kiến khác nhau, đó chính là bài học kinh nghiệm tổng quát được rút ra từ thực tiễn hoạt động của Quốc hội.
Có thể có nhiều cách tiếp cận khác nhau, từ đó đưa ra những nguyên tắc, những hệ quy chiếu, hoặc những tiêu chí khác nhau để xử lý những tình huống khác nhau. Ở đây tôi chỉ đề cập 3 nguyên tắc cơ bản mà chúng ta thường vận dụng:
Một là, phải căn cứ vào nguyên tắc bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng như tinh thần của hiến pháp đã khẳng định tại điều 4. Đảng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Đó vừa là chức năng hiến định, vừa là nguyên tắc Đảng lãnh đạo.
Hai là, phải căn cứ vào nguyên tắc pháp luật là tối thượng như nhiều văn kiện của Đảng và pháp luật của Nhà nước đã khẳng định.
Ba là, căn cứ nguyên tắc lòng dân là gốc. Dân là gốc, thuộc phạm trù vĩnh viễn. Đảng và Nhà nước thuộc phạm trù lịch sử. Lòng dân là điểm xuất phát và cũng là điểm cuối cùng của ý Đảng và pháp luật. Về nguyên tắc: lòng dân, ý Đảng và pháp luật phải thống nhất, phải là một, không thể là hai, trường hợp cụ thể
Tổng kết là phải nhìn thẳng vào sự thật, phân tích rõ sự thật, từ đấy rút ra bài học kinh nghiệm. Theo tinh thần đó, chúng ta trở lại ba trường hợp sau để xem Quốc hội khóa XI đã phân tích và giải quyết từng trường hợp cụ thể đó như thế nào:
Trường hợp thứ nhất, về đề nghị đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe máy: Về vấn đề này Bộ Chính trị không có chủ trương lãnh đạo cụ thể, pháp luật cũng chưa có quy định cụ thể, Quốc hội chủ yếu dựa vào lòng dân để xử lý. Ban đầu, Chính phủ trình sang các cơ quan của Quốc hội đề nghị đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe máy, Ủy ban Kinh tế - ngân sách của Quốc hội có chức năng thẩm tra tờ trình thì không nhất trí với đề nghị đó. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng tán thành với ý kiến của Ủy ban Kinh tế - ngân sách, song Chính phủ vẫn giữ ý kiến của mình và trình đề nghị đó ra Quốc hội.
Sinh hoạt của Quốc hội như vậy là bình thường, đúng luật, đúng quyền của Chính phủ, đúng quyền của các cơ quan của Quốc hội. Không phải các cơ quan của Quốc hội làm như thế là gây khó dễ cho Chính phủ, không phải Chính phủ làm như vậy là phớt lờ ý kiến các cơ quan của Quốc hội, cũng không nên coi đó là mâu thuẫn giữa Chính phủ với các cơ quan của Quốc hội. Đây đơn giản chỉ là những ý kiến khác nhau do nhận thức khác nhau của những cơ quan có chức năng khác nhau mà thôi. Làm như vậy là đúng luật, dân chủ, cần thiết, lành mạnh, là làm theo chức năng của mỗi cơ quan.
Trên cơ sở những thông tin, những lý lẽ khác nhau về đề nghị trên đây của Chính phủ, Quốc hội đã thảo luận, tranh luận sôi nổi và cuối cùng đã dựa vào lòng dân như đề nghị của Ủy ban Kinh tế - ngân sách để xử lý ý kiến khác nhau đó. Lý lẽ của dân giản dị và dễ hiểu: xe máy là xe đạp được nâng cấp, là phương tiện đi lại, làm ăn; cán bộ, công chức, người lao động... dùng xe máy đi từ nhà đến nơi làm việc; người nông dân ngoại thành dùng xe máy chở rau dưa, hoa quả, lợn gà... vào nội thành để bán... Xe máy không phải là hàng xa xỉ, độc hại, không phải là loại hàng hóa không nên khuyến khích tiêu dùng. Còn việc hạn chế sử dụng xe máy để bảo đảm an toàn giao thông và giảm ô nhiễm môi trường lại là việc khác, không phải vì thế mà đưa xe máy vào danh mục hàng hóa phải đánh thuế tiêu thụ đặc biệt.
Với những lý lẽ nêu trên, Quốc hội đã biểu quyết không đưa xe máy vào danh mục hàng hóa phải đánh thuế tiêu thụ đặc biệt. Quyết định đó của Quốc hội là dựa vào lòng dân, phù hợp với ý chí và nguyện vọng của nhân dân nên được nhân dân đồng tình, hoan nghênh.
Trường hợp thứ hai, về đề nghị kéo dài thời gian quản lý số đối tượng nghiện hút thêm hai năm sau cai nghiện. Về vấn đề này Bộ Chính trị không có chủ trương lãnh đạo cụ thể; pháp luật đã quy định thời gian cai nghiện không được quá 2 năm. Lòng dân thì mong đợi Nhà nước có biện pháp quản lý sau cai nghiện. Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội có chức năng thẩm tra tờ trình thì thống nhất với đề nghị của Chính phủ.
Ủy ban Pháp luật của Quốc hội tuy không có chức năng thẩm tra tờ trình, song có chức năng bảo đảm sự thống nhất của hệ thống pháp luật, lại không đồng tình, vì cho rằng nếu kéo dài thêm 2 năm sau cai nghiện là trái luật. Luật hiện hành chỉ quy định thời gian cai nghiện không quá 2 năm, nếu muốn kéo dài thêm 2 năm nữa thì Quốc hội phải sửa luật. Quốc hội cũng phải chấp hành luật do chính mình ban hành, Quốc hội cũng không có quyền làm khác luật.
Các ý kiến khác nhau đó đã được trình ra Quốc hội theo đúng quy định hiện hành. Đó là chuyện bình thường, đúng luật, dân chủ, đúng với chức năng của mỗi cơ quan hữu quan. Sau khi thảo luận, phân tích nhiều mặt, Quốc hội đã đi đến thống nhất với ý kiến của Ủy ban Pháp luật là không được kéo dài thời gian quản lý số người nghiện hút thêm 2 năm sau cai nghiện, vì làm như vậy là sai luật. Do đó Quốc hội đã ra một nghị quyết riêng về thời gian quản lý số đối tượng này sau cai nghiện, không kéo dài thời gian cai nghiện, như vậy vừa không vi phạm luật, vừa đáp ứng được lòng mong đợi của nhân dân.
Trường hợp thứ ba,về đề nghị thưởng danh hiệu anh hùng cho một thành phố. Về vấn đề này Bộ Chính trị có chủ trương lãnh đạo khen thưởng danh hiệu anh hùng cho thành phố đó, pháp luật lại chưa có quy định danh hiệu này.
Theo đúng nguyên tắc đảng, Thủ tướng chấp hành nghiêm chủ trương lãnh đạo đó của Bộ Chính trị và đã làm tờ trình gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị xét đặc cách, vì luật hiện hành không có quy định danh hiệu này. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã họp bàn tập thể với ý thức chấp hành nghiêm chủ trương lãnh đạo của Đảng, song về mặt pháp luật thì 100% các vị trong Ủy ban Thường vụ thống nhất đề nghị Thủ tướng cần có bước đi cụ thể để bảo đảm nguyên tắc pháp luật là tối thượng.
Ủy ban Thường vụ và ngay cả Quốc hội cũng không có quyền xét đặc cách khác với luật hiện hành, phải chấp hành nghiêm luật do Quốc hội ban hành. Nếu Ủy ban Thường vụ được quyền xét đặc cách thì cũng có nghĩa là Ủy ban có quyền cao hơn cả Quốc hội nhiều lần. Luật hiện hành cũng là chủ trương lãnh đạo của Đảng đã được luật hóa. Chấp hành nghiêm luật hiện hành cũng là chấp hành nghiêm chủ trương lãnh đạo của Đảng và nguyên tắc Đảng lãnh đạo. Cuối cùng Thủ tướng Chính phủ đã tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ, làm tờ trình Quốc hội đề nghị cho sửa luật hiện hành. Sau khi được Quốc hội sửa luật, Thủ tướng mới tiến hành các thủ tục khen thưởng danh hiệu anh hùng như luật đã sửa đổi bổ sung cho phép. Hiểu và làm như vậy là đúng.
Đòi hỏi của dân
Ý thức tuân thủ sự lãnh đạo của Đảng, ủng hộ và phối hợp chặt chẽ với Chính phủ trong mọi hoạt động của Quốc hội là rất đúng với nguyên tắc của Đảng và Nhà nước ta; song sự tuân thủ và ủng hộ đó cũng phải bảo đảm nguyên tắc pháp luật là tối thượng và phải phù hợp với lòng dân. Vì vậy Quốc hội cũng phải làm đúng chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình để góp phần làm cho các quyết định của Quốc hội được chuẩn xác hơn; qua đó xây dựng Chính phủ mạnh lên, Quốc hội mạnh lên và Đảng ta cũng mạnh lên, cả hệ thống chính trị mạnh lên, đấy cũng là nguyên tắc, bản chất của Đảng và Nhà nước ta. Làm như vậy là hoàn toàn thống nhất, không mâu thuẫn, không triệt tiêu nhau. Mỗi tổ chức phải thực hành đúng chức năng của mình như pháp luật đã qui định, phải làm việc thực chất, không một tổ chức nào chỉ là hình thức. Như vậy cả hệ thống chính trị sẽ mạnh lên. Phải chăng đó cũng chính là lòng mong đợi và đòi hỏi của nhân dân?
Nhân dân đòi hỏi cơ quan đại diện cho mình phải làm việc thật sự, phải ngày càng thực chất hơn. Đặc biệt khi xử lý những vấn đề có ý kiến khác nhau phải dựa trên những nguyên tắc nhất quán, không được nể nang, né tránh, sợ sệt; phải có bản lĩnh thực hành đầy đủ và thực chất chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn được giao, như vậy mới có thể góp phần tìm tòi chân lý, quyết định vấn đề được chuẩn xác hơn, hạn chế được những sai lầm có thể xảy ra.
Ngay cả đối với những chủ trương lãnh đạo ban đầu của Đảng, những chính sách ban đầu do Chính phủ, Ủy ban Thường vụ và các cơ quan của Quốc hội trình Quốc hội quyết định, vẫn có thể được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện. Bởi các cơ quan đó cũng đều là những cơ thể sống, hoàn toàn có thể có sai lầm, hoàn toàn có thể có những nhận thức ban đầu khác nhau, chưa thật chuẩn xác. Đó là điều tự nhiên như đã diễn ra trong cuộc sống thường nhật; trước đây, hiện nay và sau này vẫn vậy.
Trong ba nguyên tắc cơ bản: lòng dân là gốc, pháp luật là tối thượng, đảng lãnh đạo nhà nước và xã hội, có lẽ việc dựa vào lòng dân là khó nhất và yếu nhất?
Khó nhất phải chăng là vì nó quá chung, quá mềm, phụ thuộc quá nhiều vào nhận thức, chưa cụ thể được như hai nguyên tắc kia?
Yếu nhất phải chăng là vì không ít đại biểu Quốc hội trong chúng ta chưa thật trọng dân, chưa thật sát dân, chưa thật thấu hiểu lòng dân, chưa thật tâm huyết và đề cao trách nhiệm trong việc thực hành vai trò đại diện cho dân?
Tâm lý nể nang, né tránh, thậm chí còn có tư tưởng sợ sệt, sợ bị đánh giá này nọ khi mình có ý kiến khác với đề nghị của Chính phủ, nhất là khi đề nghị đó lại xuất phát từ một chủ trương lãnh đạo ban đầu của Đảng?
Những tồn tại yếu kém đó còn ảnh hưởng không nhỏ tới suy nghĩ, lời nói và việc làm cụ thể của nhiều cơ quan chức năng và đại biểu Quốc hội, nhất là cán bộ lãnh đạo? Nhìn chung nhiều đại biểu Quốc hội hoạt động còn mang tính hình thức, tính thực chất còn thấp?
Phải chăng chúng ta cần lưu ý, cần có sự nỗ lực vượt bậc về mọi mặt, đặc biệt là tâm huyết và trách nhiệm của người đại biểu cho dân, để khắc phục có hiệu quả và rõ nét sự yếu kém này trong khóa tới?
Khó nhất phải chăng là vì nó quá chung, quá mềm, phụ thuộc quá nhiều vào nhận thức, chưa cụ thể được như hai nguyên tắc kia?
Yếu nhất phải chăng là vì không ít đại biểu Quốc hội trong chúng ta chưa thật trọng dân, chưa thật sát dân, chưa thật thấu hiểu lòng dân, chưa thật tâm huyết và đề cao trách nhiệm trong việc thực hành vai trò đại diện cho dân?
Tâm lý nể nang, né tránh, thậm chí còn có tư tưởng sợ sệt, sợ bị đánh giá này nọ khi mình có ý kiến khác với đề nghị của Chính phủ, nhất là khi đề nghị đó lại xuất phát từ một chủ trương lãnh đạo ban đầu của Đảng?
Những tồn tại yếu kém đó còn ảnh hưởng không nhỏ tới suy nghĩ, lời nói và việc làm cụ thể của nhiều cơ quan chức năng và đại biểu Quốc hội, nhất là cán bộ lãnh đạo? Nhìn chung nhiều đại biểu Quốc hội hoạt động còn mang tính hình thức, tính thực chất còn thấp?
Phải chăng chúng ta cần lưu ý, cần có sự nỗ lực vượt bậc về mọi mặt, đặc biệt là tâm huyết và trách nhiệm của người đại biểu cho dân, để khắc phục có hiệu quả và rõ nét sự yếu kém này trong khóa tới?
Posted in: Hoc Kỳ I Những vấn đề cơ bản về Luật Hiến Pháp
0 comments:
Post a Comment