Án oan, hãy nhìn thẳng vào sự thật
Luật sư Nguyễn Tiến Tài - Ảnh: N.T.T. |
Trước hết là tình trạng ép cung, nhục hình. Với tâm lý
muốn phá án nhanh, không ít điều tra viên đã coi việc đe dọa, đánh đập
hoặc dùng những cách thức nhục hình khác đối với nghi can là một “nghiệp
vụ” đương nhiên cho dù pháp luật nghiêm cấm.
Việc ép cung, nhục hình không chỉ xâm hại đến nhân
phẩm, sức khỏe của người khác mà còn gây ra thảm họa oan sai. Điều đáng
nói là trong khi đó lại thiếu vắng một cơ chế giám sát hữu hiệu để ngăn
ngừa tình trạng ép cung, nhục hình.
Luật tố tụng hình sự cũng quy định cho luật sư được
quyền có mặt khi hỏi cung bị can, tuy nhiên lại không quy định đây là
yêu cầu bắt buộc nên không phải bao giờ luật sư cũng có mặt trong các
cuộc hỏi cung để có thể giám sát đầy đủ.
Điều cần nói thêm là có vẻ như câu chuyện đầy bi kịch
trên vẫn thấp thoáng hằng ngày ở đâu đó. Tiếng nói của người dân, kể cả
lời trình bày của luật sư, vẫn không dễ gì được lắng nghe trong các
phiên tòa.
* Ông NGUYỄN VĂN CHUNG (viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân quận 3):
Vẫn xảy ra chuyện bức cung
Việc bức cung do ý chí chủ quan của điều tra viên. Cơ
quan điều tra nói cấm ép cung, bức cung và dùng nhục hình nhưng trên
thực tế việc đó không tránh khỏi. Vẫn xảy ra việc điều tra viên đánh
nghi phạm, trong lúc đau quá nghi phạm phải nhận rồi kêu oan sau. Lúc
này trách nhiệm xem xét là của viện kiểm sát, của tòa. Tôi cho rằng ở
những vụ oan sai mà tòa và viện kiểm sát không phát hiện là bởi cơ quan
điều tra làm hồ sơ “khéo” quá, lời khai khớp, các chứng cứ cũng khớp với
nhau.
Tôi muốn nói rằng khi bị can có lời kêu oan thì kiểm
sát viên phải hết sức chú ý. Nếu cứ áp dụng ý chí chủ quan của mình là
nghi phạm kêu bậy bạ, linh tinh thì dễ làm oan.
* Trung tá NGUYỄN TRÍ NGHĨA (Phòng cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội Công an TP.HCM):
Làm điều tra phải có tâm
Tôi có nhiều năm làm điều tra viên, trước đây ở đội
điều tra truy xét trọng án, sau này chuyển về đội điều tra trọng án. Các
đối tượng tôi tiếp xúc thuộc đủ thành phần, từ trí thức trình độ cao,
người lao động chân tay cho tới các thành phần bất hảo vào tù ra khám
như cơm bữa. Tuy nhiên, từ khi làm công tác điều tra tới nay tôi chưa
bao giờ giơ tay tát một đối tượng nào để buộc họ phải khai nhận hành vi
hay làm theo ý chí của mình.
Bắt được đối tượng về rồi, việc làm sao để đối tượng
khai ra hành vi của mình, khai đúng sự thật, đúng bản chất của hành vi
và động cơ, mục đích, diễn biến trước, trong và sau khi gây án thế nào
là điều không hề dễ dàng. Nhiều đối tượng còn lên cả kế hoạch chối tội.
Tuy nhiên, không có một kịch bản chối tội nào “hoàn hảo”, quan trọng là
điều tra viên có tìm ra được kẽ hở, chứng minh được và khai thác đúng
điểm yếu để buộc đối tượng phải tâm phục khẩu phục khai nhận hay không.
Tôi thường không bắt đầu điều tra vụ án bằng việc xét
hỏi đối tượng mà sẽ nghiên cứu hồ sơ vụ án trước. Đặc biệt, tôi luôn tìm
hiểu thông tin chi tiết về đối tượng như môi trường sống, làm việc,
trình độ văn hóa, chuyên môn, hoàn cảnh gia đình, tôn giáo, sở thích,
thói quen... Trước khi vào cuộc xét hỏi, ghi lời khai, tôi đã hình dung
rõ ràng người ngồi trước mình là ai để chuẩn bị phương án khai thác hiệu
quả nhất. Tôi cũng không bắt đầu bằng những câu hỏi liên quan tới vụ
án, mà thường tạo sự gần gũi, thông cảm và chia sẻ với đối tượng. Có khi
câu chuyện mà đối tượng chia sẻ không liên quan tới vụ án, nhưng thể
hiện rất nhiều về tâm tư, tình cảm, cách sống, có thể dùng để thuyết
phục đối tượng khai báo.
Có vụ án đối tượng là một thanh niên gây ra vụ giết
người cướp tài sản nhất quyết không thừa nhận bất cứ sự liên hệ nào. Qua
hồ sơ, cách nói chuyện thì tôi hiểu thanh niên này rất sùng đạo, tôi
không nói về vụ án, mà lan man sang chuyện bàn luận về các lời răn của
Chúa. Bất ngờ tôi hỏi: “Cháu có thấy cháu làm gì sai với lời răn của
Chúa không?”, thanh niên này im lặng cúi đầu. Chỉ trong một giờ đồng hồ,
tại chính địa phương nơi thanh niên này đang lẩn trốn, toàn bộ bản
chất, diễn biến, động cơ gây án được làm rõ.
Với tôi, người làm điều tra phải không ngừng học hỏi,
học hỏi ở mọi lúc mọi nơi để nâng cao sự hiểu biết về cả chuyên môn lẫn
kiến thức xã hội của mình. Kiến thức càng rộng, càng sâu thì việc nhận
định, đánh giá những yếu tố liên quan tới vụ án càng sâu sắc, gần với
bản chất hơn.
Người làm điều tra phải có tâm và sự đam mê công việc
vì nếu không có hai yếu tố này, người làm điều tra càng giỏi càng dễ chủ
quan, mắc vào bệnh ham thành tích, “đánh án” bằng mọi giá thì việc dẫn
tới oan sai hay bỏ lọt tội phạm là khó tránh khỏi.
Có những vụ án, bằng cảm nhận của người làm điều tra có
thể thấy rõ đối tượng gây án là ai, nhưng khi chưa đủ yếu tố để khẳng
định, bắt giữ, chúng tôi buộc phải chấp nhận đeo bám, dùng các biện pháp
nghiệp vụ để điều tra tới khi có đầy đủ tài liệu chứng cứ chứng minh
hành vi phạm tội của đối tượng, chứ không bắt giữ, làm án bằng mọi giá.
* Ông PHẠM CÔNG HÙNG (thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao):
Tòa có thể phát hiện chứng cứ ngụy tạo
Ông Phạm Công Hùng - Ảnh: Hoàng Điệp |
Hơn 30 năm làm thẩm phán, không ít lần tôi được nghe
các bị cáo khai bị ép cung. Bằng niềm tin nội tâm, tôi tin những lời nói
của bị cáo là đúng. Tuy nhiên, hiện nay trong tất cả các bản cung được
thực hiện tại cơ quan điều tra đều có dòng cuối cùng ghi rằng: “Tôi đã
nghe, đã đọc và đồng ý với bản cung này”, đồng thời bị can đều phải ký
tên và điểm chỉ vào đó. Việc xác nhận đã được đọc, nghe, đồng ý và điểm
chỉ, ký tên là một trong những quy trình rất chặt chẽ, do đó rất khó có
thể tìm được bằng chứng về việc cán bộ điều tra ép cung, nhục hình với
các bị cáo.
Khi xét xử phúc thẩm những vụ án mà bị cáo kêu oan và
khai sở dĩ đã nhận tội bởi bị bức cung, tôi xem xét rất kỹ các chi tiết
trong hồ sơ vụ án. Kinh nghiệm của tôi cho thấy rằng chỉ cần cẩn trọng,
có tâm sẽ phát hiện bởi quá trình tạo dựng chứng cứ, bằng chứng thể nào
cũng có những sai sót, sơ sểnh.
Nếu thẩm phán cẩn trọng hoàn toàn có thể phát hiện
những chi tiết bất thường trong một vụ án có dấu hiệu ép cung, nhục hình
và ngụy tạo chứng cứ từ cơ quan điều tra.
Để hạn chế oan sai thì buộc phải tránh bức cung nhục
hình. Muốn vậy, phải để luật sư tham gia ngay từ đầu và thực hiện các
quyền của luật sư. Thậm chí, tôi cho rằng luật pháp cần thiết phải có
điều khoản quy định: mọi lời khai của bị can nếu không có sự chứng kiến
của luật sư là vô giá trị!
"Nếu thẩm phán cẩn trọng hoàn toàn có thể phát
hiện những chi tiết bất thường trong một vụ án có dấu hiệu ép cung, nhục
hình và ngụy tạo chứng cứ từ cơ quan điều tra"
Ông PHẠM CÔNG HÙNG
(Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao) |
"Luật tố tụng hình sự cũng quy định cho luật sư
được quyền có mặt khi hỏi cung bị can, tuy nhiên lại không quy định đây
là yêu cầu bắt buộc nên không phải bao giờ luật sư cũng có mặt trong
các cuộc hỏi cung"
Luật sư NGUYỄN TIẾN TÀI
|
HOÀNG ĐIỆP - GIA MINH ghi
0 comments:
Post a Comment